In de laatste twee blogposts beschreef ik boeken met een verrassend element. En juist die bijzondere insteek leverde inspiratie op om zelf weer meer tijd in te ruimen om te schrijven. Het brengt me op ideeën om wat dingen uit te proberen, een compleet andere insteek te kiezen of gewoon wat voor mezelf te prutsen. Het derde boek in deze serie dat me inspireerde, haalde een bijzondere herinnering naar boven en maakte nog eens duidelijk wat de drive is achter mijn schrijverij.

Geen betere manier om schrijfinspiratie op te doen dan boeken te lezen. Natuurlijk: sommige boeken zijn voorspelbaar of ontvouwen zich volgens een beproefd recept. Maar er zijn er ook die vernieuwend en verrassend zijn. Bijvoorbeeld door het onderwerp dat ze behandelen, door de vorm waarin de schrijver het verhaal vertelt of door de schrijfstijl. Het zijn vooral dit soort boeken die mijn vingers doen kriebelen en me aanzetten om zelf achter de computer te gaan zitten.

De Gierenvallei is weer totaal anders dan mijn debuutroman Lena. Twijfel je of dit verhaal over verlaten dorpen in Spanje je aanspreekt? Lees hier alvast de eerste twee hoofdstukken!

Voor GJK Music schreef ik de tekst bij het muziekstuk Mourned from Afar dat in september 2022 in première gaat en dat wordt uitgevoerd door de Swiss Army Brass Band. Speciaal daarvoor werd de tekst vertaald in het Duits. Het is bedoeld als een requiem voor de tijden die we doormaken in de pandemie die in 2020 begon.

Ga op zoek naar een goede redacteur voor je boek, is het advies van mensen die er verstand van hebben. Dat advies heb ik ter harte genomen bij mijn debuutroman en daar heb ik beslist geen spijt van gehad. Ook voor mijn tweede roman heb ik een redacteur in de arm genomen.

Ken je het gevoel dat je overvalt als je het deksel van de groene container optilt en ziet dat er duizenden maden tegen de wanden omhoog kruipen omdat iemand er een dood vogeltje in heeft gegooid? Dat gevoel overviel me toen ik het filmpje terugzag dat ik in februari voor de Boekenweek had opgenomen. Was ik dat, dat rare, stokstijf staande mens met hulpeloos flapperende handjes? Was dat mijn stem, nauwelijks hoorbaar en zelfs ietwat slepend?
‘Ah joh,’ zei mijn normaal zo kritische echtgenoot, ‘iedereen vindt het rottig om zichzelf te zien op een filmpje.’
Bijna had hij me overtuigd het zo te laten, maar toen zei hij: ‘Zo ben jij nu eenmaal.’
Daarmee was het duidelijk: er moest een nieuw filmpje komen.

‘Jeetje Nique, ik haal die Luuk en Luis de hele tijd door elkaar,’ zegt mijn zusje. Nu mijn tweede boek bijna af is, heb ik haar, een van mijn proeflezers, het eerste deel gestuurd. Tja, nu zij het zegt, zie ik het ook. Daar gaan we weer, denk ik en met een zucht open ik internet en klik op een site met Spaanse mannennamen. Het wijzigen van de naam van een personage is een fluitje van een cent in het schrijfprogramma waarmee ik werk. Met ‘project replace’ wijzig ik in een paar seconden definitief een naam in alle documenten. Inclusief de karakterkaarten van de personages en inclusief alle begeleidende teksten bij hoofdstukken. Toch vind ik het wijzigen van namen in mijn manuscript verschrikkelijk en doe ik het alleen als het echt niet anders kan.

Image by Ben Kerckx from Pixabay

Het bijzondere aan deze crisis, vind ik, is dat het duidelijk maakt hoe A tot B leidt en B tot C. Neem de zeemeeuwen die tijdens het schrijven van deze blogpost luidruchtig boven de woonwijk vliegen op zoek naar eten. Nu de restaurants gesloten zijn, kunnen de vissers hun kwaliteitsvissen niet meer kwijt (A). Dus gaan de vissers minder vaak de zee op, gaat er minder visafval overboord en hebben de meeuwen honger (B). Als gevolg daarvan vliegen de meeuwen van Urk naar Emmeloord (C).

Hoe is het met je hoofdstukindeling? Lukt het een beetje om je verhaal op poten te zetten? Als het je gelukt is: gefeliciteerd! Je schrijfplan is voorlopig af. Tijdens het schrijven gaat het vast nog veranderen, maar hier kun je deze zomer mee aan de slag. Misschien heb je gemerkt dat je voor het neerzetten van geloofwaardige scènes meer informatie nodig hebt over bijvoorbeeld het beroep van je hoofdpersonage of wat het weer is in maart in Johannesburg. Daarom stel ik voor dat je deze week gaat bedenken welke informatie je nog nodig hebt om een geloofwaardig verhaal neer te zetten. En waar je die informatie vandaan denkt te kunnen halen. Zo kun je deze zomer het schrijfwerk zelf afwisselen met onderzoek voor je boek.

Misschien denk je: wanneer gaan we nou beginnen met schrijven? Maar onderschat niet de waarde van het werk dat je in de afgelopen weken hebt verzet! Allemaal hartstikke belangrijk om zometeen een goed verhaal neer te zetten! Maar als je popelt om de steekwoorden op jouw vel of vellen papier eindelijk eens te verwerken in een degelijke hoofdstukstruktuur, heb ik goed nieuws voor je. Deze week werk je je verhaallijnen uit tot een hoofdstukindeling waar je deze zomer mee aan de slag kunt. Waarschijnlijk is een week wat te kort om de hoofdstukindeling helemaal compleet te krijgen, maar dat is niet erg. Je hebt nog de hele zomer om er verder aan te schaven.

Hoe is het met je schrijfplan in wording? Als het goed is heb je het thema voor je boek voor ogen, is je rode draad van het verhaal in concept zichtbaar en heb je kortere verhaallijnen uitgezet om de spanning vast te houden. Je hebt karakterkaarten gemaakt voor je belangrijkste personages en je hebt uitgezocht in welk vertelperspectief je je verhaal gaat schrijven. De hoogste tijd om je informatie te ordenen zodat je het allemaal makkelijk weer terug kunt vinden. Dat scheelt je enorm veel tijd in het vervolg van je schrijfproces. Vandaag reik ik je een aantal ideeën aan voor het ordenen van je informatie. Kies vooral een manier die bij jou past. Misschien is dat één van onderstaande ideeën, een combinatie daarvan of inspireert het je zelf iets te bedenken.

Als bioloog ben ik bijzonder geïnteresseerd in ecologische processen. Een ingrijpende verandering, zoals een bosbrand of een overstroming, kan het evenwicht van een ecosysteem drastisch verstoren. De soortensamenstelling verandert en daarin valt vaak een duidelijk patroon te ontdekken. Eerst verschijnen de snelgroeiende opportunisten. Na verloop van tijd komen er meer verschillende soorten en uiteindelijk bereikt het ecosysteem een nieuw evenwicht waarin iedere soort zijn plek vindt. Bij het onderzoek voor mijn nieuwe boek, zag ik een zelfde soort ontwikkeling in verlaten dorpen die weer opnieuw bewoond worden.

Bij het onderzoek naar mijn nieuwe boek heb ik inmiddels veel verschillende verlaten en weer herbewoonde dorpen gezien. In verschillende stadia van ontwikkeling. Van het volledig verlaten La Clamosa met ingestorte huizen en met onkruid overgroeide weggetjes tot het geheel bewoonde Ibort, de tuintjes omheind met hekwerk en ieder een eigen brievenbus. En alles wat daartussen zit. De bioloog in mij ziet daarin een parallel met de ontwikkeling van een drooggevallen stuk grond. Eerst is er een kale vlakte, maar al snel verschijnt er een ruige grasvegetatie, gevolgd door struiken en snelgroeiende bomen tot het jaren later een evenwichtig en gevarieerd bos is geworden.

Deze vraag was niet aan mij gericht, maar zette me aan het denken. Er zijn veel schrijvers die ik bewonder, veel boeken waarvan ik heb genoten of die een grote indruk op me hebben gemaakt. Zo las ik als tiener de romanserie ‘De Aardkinderen’. De Amerikaanse schrijfster Jean M. Auel verrichte voor deze serie heel veel onderzoek naar de prehistorie en maakte daarmee haar boeken zo geloofwaardig dat wetenschappers waarschuwden het verhaal niet voor waar aan te nemen.

De proefdruk van mijn boek arriveerde per post. Een maand voor de boekpresentatie, dus ruim op tijd. Vol trots poseerde ik ermee voor de camera. En wat zag het er goed uit! De omslag zat er prachtig om, de letters stonden haarscherp op de pagina’s en de bladspiegel was mooi symmetrisch. Op de brochures, die mijn werkgever vóór het digitale tijdperk liet drukken, zaten wel eens streepjes of vlekken maar daarvan was hier geen sprake. En toch: drie dagen later was mijn enthousiasme weg en had ik de proefdruk onder een stapel kranten gelegd, zodat ik er niet steeds mee werd geconfronteerd.

Heb jij wel eens goed naar het lettertype en de bladspiegel van je favoriete boeken gekeken? Ik niet. Althans: voordat ik daar voor mijn eigen boek mee te maken kreeg. Toen ontdekte ik dat de vormgeving van het binnenwerk van boek tot boek flink verschilt. Elk boek in mijn boekenkast heeft weer een ander lettertype en bladspiegel. Het een leest prettiger dan het ander, maar dat merk je pas als je verschillende boeken opengeslagen naast elkaar legt.

Laat ik het maar eerlijk zeggen: ik ben niet zo goed in het bedenken van mooie plaatjes. Ik kan enorm genieten van teksten en fascinerende titels, maar het uiterlijk van een boek is voor mij persoonlijk van ondergeschikt belang. Voor een vormgever is dat precies omgekeerd. Die weet precies hoe je een bepaalde sfeer om kunt zetten in een aansprekend beeld, maar hij (of zij) wil wel graag weten welke sfeer je over wilt brengen met je verhaal.

Een pleidooi voor het behoud van het papieren boek: dat is ‘Het boek en het badwater’ van Lisa Kuitert. Ze is niet tégen het elektronische boek. Integendeel: een elektronisch boek biedt veel voordelen, vindt ze. Zo kun je de lettergrootte aanpassen, neemt een e-book minder ruimte in en onthoudt het waar je bent gebleven. Het gaat er haar om dat het papieren boek niet moet verdwijnen en daar geeft ze in dit boek een groot aantal redenen voor, die ze onderbouwt met informatie uit verschillende bronnen.

Het schrijven van een boek betekent dat je voortdurend keuzes moet maken: welke personages kies ik, vanuit welk perspectief vertel ik mijn verhaal, tegenwoordige tijd of verleden tijd en zo gaat het maar door. Voor de ervaren schrijver waarschijnlijk geen probleem, maar voor mij als debutant een eindeloze worsteling. Wat ik het lastigste vond, was de vraag op welk moment ik het verhaal wilde laten beginnen en, daarmee samenhangend, waar het zou eindigen.

Bij spannende boeken dacht ik altijd aan thrillers en detectives. Sinds ik het boek ‘Spanning in verhalen’ van René Appel heb gelezen, versta ik onder ‘spanning’ datgene wat maakt dat je het boek niet weg wilt leggen. Appel maakt onderscheid tussen ‘globale spanning’ ofwel de spanning over het verhaal als geheel en ‘spanning op korte afstand’. In mijn debuutroman probeer ik de aandacht van de lezer vast te houden door steeds een nieuw dilemma voor mijn hoofdpersonen op te roepen (spanning op korte afstand). Zo komt het dat sommige gebeurtenissen in het boek een iets andere volgorde hebben dan de werkelijkheid waaraan ze zijn ontleend.

Juni is de maand van het spannende boek en hoewel mijn roman Lena geen thriller is, deel ik graag mijn ervaringen met het opbouwen van spanning. Want sinds het lezen van het boek Spanning in verhalen van René Appel weet ik dat elk boek een zekere spanning nodig heeft en het begrip ‘spanning’ heeft voor mij bovendien een heel andere betekenis gekregen.

In totaal kostte het schrijven van mijn debuutroman me ruim vier jaar en met het verstrijken van de tijd groeide de hoeveelheid informatie die ik dacht nodig te hebben voor het boek. In eerste instantie verzamelde ik alle feitjes in een tweetal worddocumenten, maar die kregen al snel gezelschap van vele foto’s, aantekeningen uit boeken, archiefdossiers, uitwerkingen van interviews en kopieën van archiefstukken.