De zomervakantie is een uitstekend moment voor het lezen van schrijfboeken. Zo las ik deze zomer het boek Over leven en schrijven van Stephen King. Ik bewonder zijn beeldende en toch doelgerichte schrijfstijl en natuurlijk de fenomenale manier waarop hij spanning opbouwt in een verhaal. Dit schrijfboek van King stond dan ook hoog op mijn verlanglijst en het heeft me niet teleurgesteld.

Schrijven zonder vooraf bedacht plot
Het leukste van dit boek is dat King heel duidelijk uitlegt hoe hij te werk gaat bij het schrijven van een verhaal. Hij is wat je, volgens mij, een ‘organisch schrijver’ noemt. Daarmee bedoel ik dat hij het plot van het verhaal en de weg naar de ontknoping niet vooraf bedenkt, maar het verhaal laat ontstaan tijdens het schrijven.
Zelf schrijf ik juist wel vanuit een vooraf bedacht schema. Natuurlijk wijk ik daar tijdens het schrijven wel wat vanaf en ook het plot wordt vaak toch wat anders, maar ik heb zo’n schema wel nodig als houvast voor het verhaal. Schrijven zonder vooraf bedacht plan leek me onmogelijk.
Sinds Over leven en schrijven denk ik daar anders over.

Tips voor organisch schrijven
Want hoe doe je dat nou, een verhaal laten ontstaan zonder vooraf bedacht plan. Het komt erop neer dat King begint met een situatie: ‘Wat als …’. In zijn boek geeft hij daar een aantal voorbeelden uit zijn eigen werk. Eén daarvan is: ‘Wat als een politieman in een afgelegen plaatsje in Nevada door het lint gaat en iedereen doodt die hij ziet?’ Met deze vraag (situatie) startte zijn boek Desparation.
Als hij eenmaal zo’n situatie heeft bedacht, dan laat hij zijn personages een oplossing verzinnen om zich uit hun situatie te bevrijden. Al schrijvende komen zijn personages echt tot leven en dat brengt hem, zegt hij, vaak tot een punt waarop zijn personages hem verrassen met hun vindingrijkheid.
Nu denk ik nog steeds dat je de fantasie van iemand als Stephen King moet hebben om op die manier te werk te gaan, maar volgens King kun je dat tot op zekere hoogte ontwikkelen door het vaak te doen. Ik heb me dan ook voorgenomen het gewoon eens te proberen: een verhaal schrijven zonder vooraf bedacht plot.

Tips voor het maken van een weergaloze beschrijving
Andere belangrijke tips die ik meeneem uit Over leven en schrijven hebben te maken met het neerzetten van een beknopte maar goede beschrijving. Dat kan een beschrijving van een personage zijn of een beschrijving van een locatie of situatie. Natuurlijk lees je in artikelen en boeken over schrijven duizenden tips over hoe je dit doet. Het boek van Stephen King voegt daar voor mij toch nog iets aan toe.
‘Als je een succesvol schrijver wilt worden,’ schrijft hij in zijn boek, móét je kunnen beschrijven, en wel op een zodanige manier dat er een tinteling van herkenning door de lezer heen gaat.’
Hij laat in zijn boek met voorbeelden zien hoe je met drie of vier details een levendig beeld neer kunt zetten van een locatie. De details moeten voor zichzelf spreken. De lezer moet zich op die plek wanen, het helemaal voor zich zien. De gekozen details spreken het liefst álle zintuigen aan (hoe ruikt het, hoe voelt het, hoe klinkt het en hoe ziet het eruit).

Personages beschrijven
Voor beschrijvingen van personages, raadt King aan om niet een fysieke beschrijving te geven van een personage, maar enkele details te kiezen die iets zeggen over het karakter van het personage. Sinds ik zijn boek heb gelezen, let ik erop hoe andere schrijvers personages introduceren en dat levert echt veel op!
Zo lees ik nu een verhalenbundel van Rascha Peper en in een van die verhalen wordt de hoofdpersoon beschreven als een man die geniet van de symmetrische lijnen in zijn tuin en zich ergert aan een tafeltje dat het personeel is vergeten op te ruimen. Daarnaast lees ik dat de man op een verhoging staat om de tuin vanuit het raam goed te kunnen zien. Bovendien kom ik te weten dat hij liever niet heeft dat mensen zien hoe hij de trap afkomt. Pas veel later ontdek ik dat het om een gebochelde arts gaat, maar die eerdere drie details geven me meteen een goed beeld van het karakter van deze man.

Houterige vertaling
Er is eigenlijk maar één minpunt van het boek van Stephen King en dat is de Nederlandse vertaling. Die is hier en daar houterig. In sommige passages herken je een letterlijke vertaling van de Engelse tekst, waarbij naar mijn idee de strekking net niet juist is weergegeven.
Zo schrijft King dat het belangrijk is kennis te hebben van grammatica en dat hij weet dat schrijvers daar erg mee kunnen worstelen. Hij sluit de alinea af met: ’Ontspan je. Kom tot rust.’ Ik neem aan een letterlijke vertaling van ‘Relax. Take it easy.’ Oké, dat is correct Nederlands, maar dat gebruikt toch niemand? In de context van de tekst die hieraan vooraf ging, had ik het logischer gevonden als er stond: ‘Maak je niet druk. Het komt goed.’
Ook in de zin ‘het is geen rakettechnologie’ is vermoedelijk een letterlijke vertaling van ‘rocket science’. Ook zoiets zou je in het Nederlands nooit zeggen. Waarom zou je dit niet vertalen als ‘het is geen hogere wiskunde’?
Er staan vrij veel van dit soort rammelende vertalingen in het boek en dat haalt de vaart uit dit verder zo leesbare boek. Misschien heeft de vertaler de opdracht gekregen alles letterlijk te vertalen en vooral niets zelf te bedenken? Ik hoop dat vertalers die dit lezen voor me kunnen ophelderen waarom de vertaling van een boek van een grote auteur als Stephen King zo houterig overkomt.

Ondanks dat heb ik genoten van dit boek. De zelfspot van King en de directe manier waarop hij de lezer aanspreekt, vind ik vermakelijk. Daarnaast staat er veel informatie in het boek over het leven van de schrijver, over zijn alcoholverslaving en over het auto-ongeluk dat hij maar net overleefde. Kortom: een aanrader, dit boek. Zeker voor de fans van zijn fictie.